TP53 ГЕНІНІҢ ПОЛИМОРФИЗМІ ЖӘНЕ РАДИАЦИЯЛЫҚ ӘСЕРГЕ ҰШЫРАҒАН ҚАЗАҚ ӘЙЕЛДЕРІНДЕГІ СҮТ БЕЗІ ОБЫРЫНЫҢ ДАМУ ҚАУПІ
DOI:
https://doi.org/10.34689/t5x5gn97Кілт сөздер:
TP53, Arg72Pro, сүт безі обыры, Семей, полиморфизм, радиациялық әсер, Қазақстан, генорта әрекеттестігіАңдатпа
Кіріспе. TP53 rs1042522 (Arg72Pro) – p53 ақуызының апоптоздық белсенділігіне әсер ететін функционалды маңызды полиморфизм және онкологиялық бейімділікпен ықтимал байланысты генетикалық маркер. Бұл варианттың радиациялық әсерге ұшыраған адамдарда қатерлі ісік қаупіне әсері жеткілікті зерттелмеген. Осы зерттеудің мақсаты – бұрынғы Семей ядролық полигонына жақын аймақтарда тұратын, сүт безі обыры бар әйелдер арасында осы полиморфизм жиілігін, сондай-ақ олардың отбасылық анамнезі мен радиациялық әсер тарихын ескере отырып талдау. Материалдар мен әдістер. Бұл зерттеу 40-79 жас аралығындағы 250 қазақ ұлтының әйелдері арасында жүргізілген жағдай–бақылау типіндегі зерттеу болды. Қатысушылар сүт безі обыры диагнозы, отбасылық анамнез және радиациялық әсер деректері бойынша топтарға бөлінді. TP53 rs1042522 полиморфизмін генотиптеу нақты уақыттағы ПТР әдісімен жүргізілді. Статистикалық талдау 95% сенімділік интервалдары (CI) бар ықтималдық коэффициенттерін (OR) есептеуді қамтыды, қажет болған жағдайда Бонферрони түзетуі қолданылды. Нәтижелер. GC/CC генотиптерінің жиілігі отбасылық анамнезі мен радиациялық әсері бар сүт безі обырымен ауырған әйелдер арасында едәуір жоғары болды (OR = 6.91; 95% CI: 1.89–25.21; p = 0.0020). Мұндай байланысты отбасылық және радиациялық тәуекел факторлары жоқ, спорадиялық сүт безі обыры жағдайларынан да байқауға болады (OR = 4.30; 95% CI: 1.15–16.09; p = 0.0269). Бақылау тобындағы генотиптердің таралуы Харди–Вайнберг тепе-теңдігіне сәйкес келді, бұл іріктеу мен генотиптеу сенімділігін көрсетеді. Қорытынды. Бұл зерттеудің нәтижелері TP53 rs1042522 полиморфизмінің радиациялық әсерге ұшыраған әйелдерде сүт безі обырына бейімділікті арттыруы мүмкін екенін көрсетеді. Бұл онкологиялық қауіп-қатерді бағалауда генетикалық және экологиялық факторларды біріктіретін кешенді тәсілдің маңыздылығын атап көрсетеді, сондай-ақ TP53 генін болашағы бар биомаркер ретінде әрі қарай зерттеу қажеттілігін көрсетеді.
Әдебиеттер тізімі
Tanatarov S., Atantayeva B., Kurmangaliyev T., Аpsalikov B. TP53 gene polymorphism and breast cancer risk in radiation-exposed kazakh women // Nauka i Zdravookhranenie [Science & Healthcare]. 2025. Vol.27 (4), pp. 29-35. doi 10.34689/SH.2025.27.4.004
Танатаров С., Атантаева Б., Курмангалиев Т., Апсаликов Б. Полиморфизм гена TP53 и риск рака молочной железы у женщин казахской национальности, подвергшихся радиационному воздействию // Наука и Здравоохранение. 2025. Vol.27 (4), С.29-35. doi 10.34689/SH.2025.27.4.004
Танатаров С., Атантаева Б., Курмангалиев Т., Апсаликов Б. TP53 генінің полиморфизмі және радиациялық әсерге ұшыраған қазақ әйелдеріндегі сүт безі обырының даму қаупі // Ғылым және Денсаулық сақтау. 2025. Vol.27 (4), Б. 29-35. doi 10.34689/SH.2025.27.4.004
Жүктеулер
Жарияланды
Лицензия
Авторлық құқық (c) 2025 Рецензируемый медицинский научно-практический журнал «Наука и здравоохранение»
Бұл жұмыс Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 Дүние жүзінде.