SEMEY MEDICAL UNIVERSITY

(Nauka i Zdravookhranenie)

Рецензияланатын медициналық ғылыми-практикалық журнал

Ғылым және денсаулық сақтау

Кеңейтілген іздеу

ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ ЖАСТАР АРАСЫНДАҒЫ СУИЦИДТІК ӨЛІМЖІТІМНІҢ ӘЛЕУМЕТТІК-ЭКОНОМИКАЛЫҚ ДЕТЕРМИНАНТТАРЫ: ЖҰМЫССЫЗДЫҚТЫҢ ӘСЕРІН ТАЛДАУ

Авторлар

DOI:

https://doi.org/10.34689/ca3eqd02

Кілт сөздер:

суицид, жұмыссыздық, жастар, Қазақстан, психикалық денсаулық, алдын алу

Аңдатпа

Кіріспе: Суицид Қазақстандағы қоғамдық денсаулық сақтау саласындағы өзекті мәселелердің бірі болып қалып отыр және елдің әлеуметтік-экономикалық дамуына айтарлықтай әсер етеді. Ерте өлім-жітім елдің ішкі жалпы өнімінің 1,2%-на бағаланатын елеулі экономикалық шығындарға әкеледі, ал депрессияны емдеуге жұмсалатын шығындардың артуы суицидке байланысты өлім-жітімге ықпал ететін факторларды терең зерттеу қажеттілігін көрсетеді. Осы тұрғыда жастар арасындағы жұмыссыздық деңгейі негізгі қауіп факторларының бірі болып саналады. Мақсаты: Қазақстандағы 2015 жылдан 2023 жылға дейінгі аралықта жастар жұмыссыздығы деңгейі мен жастар арасындағы суицидтен болатын өлім-жітімнің өзара байланысын анықтау. Материалдар мен әдістер: Зерттеу 15-34 жас аралығындағы адамдар арасындағы өлім-жітім мен жұмыссыздық статистикасын қамтитын ашық дереккөздерден жиналған қайталама деректерді талдауға негізделген. Негізгі талдау әдістері айнымалылар арасындағы байланысты зерттеу үшін Пирсон және Спирмен корреляция коэффициенттерін есептеуді және жұмыссыздық деңгейінің суицидтен болатын өлім-жітімге әсерін анықтау үшін сызықтық регрессиялық модель құруды қамтыды.
Нәтижелер: Зерттеу кезеңінде жастар арасындағы жұмыссыздық деңгейі 2015 жылғы 4,4%-дан 2023 жылы 3,5%-ға дейін төмендеді. Сонымен қатар, жастар арасындағы суицидтен болатын өлім-жітім 100 мың адамға шаққанда 82,20-дан 36,49 жағдайға дейін 50%-дан астамға азайды. Корреляциялық талдау жұмыссыздық деңгейі мен суицидтен болатын өлім-жітім арасында орташа-қарқынды оң байланыстың бар екенін көрсетті. Регрессиялық талдау нәтижелері бойынша, жұмыссыздық деңгейінің 1%-ға өсуі суицидтен болатын өлім-жітімнің 100 мың адамға шаққанда 47,87 жағдайға артуымен байланысты. Қорытындылар: Жастар арасындағы жұмыссыздық деңгейі Қазақстандағы суицидтен болатын өлім-жітімге әсер ететін маңызды фактор болып табылады. Суицидтен болатын өлім-жітімді азайту үшін кешенді шаралар, әсіресе ауылдық жерлерде жұмыс орындарын құру және әлеуметтік әрі психологиялық ресурстарға қолжетімділікті қамтамасыз ету қажет.

Автор өмірбаяндары

  • Камила Аккузинова

    Докторант кафедры психиатрии и наркологии НАО “Медицинский университет Семей”, Семей, Республика Казахстан; https://orcid.org/0000-0002-6294-4168; Почтовый адрес: Республика Казахстан, 071400, г. Семей, ул. Абая, 103; e-mail: akkuzinova@gmail.com, Тел.: +7 771 547 73 55

  • Айгулим Абетова

    Кандидат медицинских наук, РГП на ПХВ «Республиканский научно-практический центр психического здоровья» МЗ РК, г. Алматы, Республика Казахстан; https://orcid.org/0000-0002-4757-3477; Почтовый адрес: Республика Казахстан, 050012, г. Алматы, ул. Амангельды, 88; e-mail: aigul-abetova@mail.ru, Тел.: + 7 777 742 78 63.

  • Наби Есимов

    PhD, MBA, РГП на ПХВ «Республиканский научно-практический центр психического здоровья» МЗ РК, заместитель генерального директора по клинической и научной работе, г. Алматы, Республика Казахстан; https://orcid.org/0000-0001-7827-5125; Почтовый адрес: Республика Казахстан, 050012, г. Алматы, ул. Амангельды, 88; e-mail: n.yessimov@mentalcenter.kz, Тел.: +7 702 296 28 88.

  • Айдана Таутанова

    Магистр «Естественных наук», РГП на ПХВ «Национальный научный центр развития здравоохранения имени Салидат Каирбековой», г. Астана, Республика Казахстан; https://orcid.org/0000-0001-8971-1455; Почтовый адрес: Республика Казахстан, 010000, г. Астана, ул. Мангилик ел, 20; e-mail: brynetka_1993@mail.ru, Тел.: +7 775 332 02 93.

  • Меркус Гедиминас

    Доктор социологических наук, профессор университета Витаутаса Великого, Академия образования, г. Каунас, Литва; https://orcid.org/0000-0002-9461-8105; e-mail: kadagysgm@gmail.com

  • Лаззат Жамалиева

    Кандидат медицинских наук, ассоциированный профессор, профессор кафедры общей врачебной практики №2 Западно - Казахстанского медицинского университета имени Марата Оспанова, г. Актобе, Республика Казахстан; https://orcid.org/0000-0003-3625-3651; Почтовый адрес: Республика Казахстан, 030000, г. Актобе, ул. Маресьева, 68; e-mail: lzhamalieva@mail.ru, Тел.: +7 701 213 0862.

  • Еламан Төлеуов

    Докторант кафедры психиатрии и наркологии НАО “Медицинский университет Семей”, Семей, Республика Казахстан; https://orcid.org/0009-0005-0112-3744; Почтовый адрес: Республика Казахстан, 071400, г. Семей, ул. Абая, 103; e-mail: yelaman.toleuov@smu.edu.kz, Тел.: +7 707 446 98 06

  • Нурсултан Сексенбаев

    PhD, кафедра психиатрии и наркологии НАО “Медицинский университет Семей”, г. Семей, Республика Казахстан; https://orcid.org/0000-0001-6276-3546; Почтовый адрес: Республика Казахстан, 071400, г. Семей, ул. Абая, 103; e-mail: nurs_7sk@inbox.ru, Тел.: +7 707 365 82 71

  • Тимур Молдагалиев

    PhD, заведующий кафедрой психиатрии и наркологии НАО “Медицинский университет Семей”, Семей, Республика Казахстан; https://orcid.org/0000-0002-4385-8459; Почтовый адрес: Республика Казахстан, 071400, г. Семей, ул. Абая, 103; e-mail: timur_party@inbox.ru , Тел.: +7 777 621 12 83

  • Сандугаш Кудайбергенова

    Кандидат психологических наук, старший преподаватель кафедры общей и прикладной психологии Казахского национального университета имени аль-Фараби, г. Алматы, Республика Казахстан; https://orcid.org/0000-0001-9297-8089; Почтовый адрес: Республика Казахстан, 050012, г. Алматы, просп. Аль-Фараби, 71; e-mail: sandugash.kudaibergenova@kaznu.kz, Тел.: +7 777 206 8573.

Әдебиеттер тізімі

Аккузинова К.Ф., Молдагалиев Т.М., Сексенбаев Н.Ж., Төлеуов Е.Ә., Жамалиева Л.М., Гедиминас M., Таутанова А.К., Есимов Н.Б., Абетова А.А., Кудайбергенова С.К. Социально-экономические детерминанты смертности от суицидов среди молодежи в Казахстане: анализ влияния безработицы // Наука и Здравоохранение. 2025. Т.27 (2), С. 108–115. doi: 10.34689/SH.2025.27.2.013

Akkuzinova K.F., Moldagaliyev T.M., Seksenbayev N.Zh., Toleuov E.A., Zhamaliyeva L.M., Gediminas M., Tautanova A.K., Yessimov N., Abetova A.A., Sandugash K. Socioeconomic determinants of suicide mortality among youth in Kazakhstan: analyzing the impact of unemployment // Nauka i Zdravookhranenie [Science & Healthcare]. 2025. Vol.27 (2), pp. 108-115. doi 10.34689/SH.2025.27.2.013

Аккузинова К.Ф., Молдагалиев Т.М., Сексенбаев Н.Ж., Төлеуов Е.Ә., Жамалиева Л.М., Гедиминас M., Таутанова А.К., Есимов Н.Б., Абетова А.А., Кудайбергенова С.К. Социально-экономические детерминанты смертности от суицидов среди молодежи в Казахстане: анализ влияния безработицы // Ғылым және Денсаулық. 2025. Т.27 (2), Б. 108-115. doi: 10.34689/SH.2025.27.2.013

Жүктеулер

Жарияланды

2025-11-05

Журналдың саны

Нөмір 27 № 2 (2025): Шығарылым 2

Бөлім

Статьи

Категориялар

Лицензия

Авторлық құқық (c) 2025 Рецензируемый медицинский научно-практический журнал «Наука и здравоохранение»

Creative Commons лицензиясы

Бұл жұмыс Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 Дүние жүзінде.

Дәйексөзді қалай келтіруге болады

ҚАЗАҚСТАНДАҒЫ ЖАСТАР АРАСЫНДАҒЫ СУИЦИДТІК ӨЛІМЖІТІМНІҢ ӘЛЕУМЕТТІК-ЭКОНОМИКАЛЫҚ ДЕТЕРМИНАНТТАРЫ: ЖҰМЫССЫЗДЫҚТЫҢ ӘСЕРІН ТАЛДАУ. (2025). Рецензируемый медицинский научно-практический журнал «Наука и здравоохранение», 27(2), 108-115. https://doi.org/10.34689/ca3eqd02

Осы автордың (немесе авторлардың) ең көп оқылатын мақалалары

Ұқсас мақалалар

1-10 тен 197

Бұл мақала үшін Кеңейтілген нұсқалар бойынша ұқсас мақалаларды іздеу.