СЕМЕЙ, ӨСКЕМЕН ҚАЛАЛАРЫНЫҢ ЖӘНЕ ПАВЛОДАР ОБЛЫСТАРЫНДАҒЫ ӨЗ-ӨЗІНЕ ҚОЛ ЖҰМСАУ ДЕҢГЕЙІНЕ АПТА КҮНДЕРІНІҢ, МАУСЫМДЫҚ ЖӘНЕ АЙ ФАЗАЛАРЫНЫҢ ӘСЕРІ
DOI:
https://doi.org/10.34689/abn10f14Кілт сөздер:
эпидемиология, суицид, өлім, маусымдық, апта күндеріАңдатпа
Кіріспе. Өзін-өзіне қол жұмсау – денсаулық сақтаудың жаһандық мәселенің бірі. Жыл сайын 720 мыңнан астам адам өз-өзіне қол жұмсап өледі. Әрбір өз-өзіне қол жұмсау - бұл марқұмның жақындары үшін ұзақ мерзімді салдары бар отбасыларға, қауымдастықтарға және бүкіл елдерге әсер ететін қайғылы оқиға. Өз-өзіне қол жұмсаудың уақыты сыртқы факторларға да байланысты болуы мүмкін. Осы тақырыптағы зерттеулер суицид пен жылдың белгілі бір күндері немесе маусымдары арасындағы байланысқа қатысты біршама қарама-қайшы нәтижелер береді. Маусымдық факторлар суицид деңгейіне және суицид әрекеттерінің санына да әсер етеді. Мақсаты: Павлодар өңіріңде, соның ішінде Өскемен және Семей қалалары бойынша суицид деңгейіне апта күндерінің, айлардың, маусымдық ауытқулардың және ай фазаларының әсерін пайымдау. Құралдар мен әдістер: Ретроспективті зерттеу. Жасалған суицидтердің уақыт қатарындағы маусымдылықты анықтау үшін Loess әдісін қолдану арқылы маусымдық трендтің декомпозициясы қолданылды. Маусымдық ауытқуларды анықтау үшін графикалық әдістер, сонымен қатар QS және Kruskal-Wallis статистикалық сынақтары қолданылды. Маусымдық әсер тенденциялар мен маусымдарды есепке алатын сызықтық регрессия үлгісін қолдану арқылы бағаланды. Өскемен, Семей қалалары және Павлодар облыстарында 2013-2022 жылдар аралығындағы сот-медициналық сараптамалардың деректері жинақталды, оның ішінде 3657 өз-өзіне қол жұмсау. Айнымалылар: апта күндері, айлар, ай фазасы. Нәтижелер. Краскал-Уоллис сынағы χ2(3) = 15,35, p = 0,00154127 тоқсандар арасында статистикалық маңызды айырмашылықтар бар екенін көрсетті. Сонымен қатар, QS статистикалық критерийі маусымдық QS = 7,65, p = 0,02185496 көрсеткіштер бар екенін көрсетті. Екінші тоқсанда суицидтің орташа көрсеткіштерінің артуы. Аяқталған суицидтердің артуы мен азаюы аптаның барлық күндерінде болады. Квази-Пуассон регрессиясы ай фазаларының өзін-өзі өлтіру санына әсер етпейтінін анықтады. Қорытындылар. Зерттеу нәтижесінде жылдың екінші тоқсанында (сәуірден маусымға дейін) суицид санының өскені анықталды, бұл ретте суицид санының апта күндеріне немесе ай фазаларына айтарлықтай тәуелділігі анықталмаған.
Әдебиеттер тізімі
Apbassova M., Apbassova S.A., Svitich T.N., Shabdarbayeva D.M., Chaizhunusova N.Zh., Berikuly D., Bulegenov T.A., Mutig K., Lepesbayev M.N., Mussina A.A., Shalgumbayeva G.M., Amantayeva G.K., Dyussupov A.A. The influence of days of the week, seasonality and lunar phases on the suicide rate in the cities of Semey, Ust-Kamenogorsk and Pavlodar region // Nauka i Zdravookhranenie [Science & Healthcare]. 2024. Vol.26 (6), pp. 12-20. doi 10.34689/SH.2024.26.6.002
Апбасова М., Апбасова С.А., Свитич Т.Н., Шабдарбаева Д.М., Чайжунусова Н.Ж., Берікұлы Д., Булегенов Т.A., Лепесбаев М.Н., Мусина А.А., Шалгумбаева Г.М., Амантаева Г.К., Дюсупов А.А. Влияние дней недели, сезонности и лунных фаз на уровень самоубийств в городах Семей, Усть-Каменогорск и Павлодарской области // Наука и Здравоохранение. 2024. Т.26 (6). С. 12-20. doi 10.34689/SH.2024.26.6.002
Апбасова М., Апбасова С.А., Свитич Т.Н., Шабдарбаева Д.М., Чайжунусова Н.Ж., Берікұлы Д., Булегенов Т.A., Мутиг К., Лепесбаев М.Н., Мусина А.А., Шалгумбаева Г.М., Амантаева Г.К., Дюсупов А.А. Семей, Өскемен қалаларының және Павлодар облыстарындағы өз-өзіне қол жұмсау деңгейіне апта күндерінің, маусымдық және ай фазаларының әсері // Ғылым және Денсаулық сақтау. 2024. Т.26 (6). Б. 12-20. doi 10.34689/SH.2024.26.6.002
Жүктеулер
Жарияланды
Лицензия
Авторлық құқық (c) 2025 Рецензируемый медицинский научно-практический журнал «Наука и здравоохранение»
Бұл жұмыс Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 Дүние жүзінде.