SEMEY MEDICAL UNIVERSITY

(Nauka i Zdravookhranenie)

Рецензияланатын медициналық ғылыми-практикалық журнал

Ғылым және денсаулық сақтау

Кеңейтілген іздеу

2014–2022 ЖЫЛДАР АРАЛЫҒЫНДАҒЫ АБАЙ ОБЛЫСЫНДАҒЫ ТУБЕРКУЛЁЗДІҢ ӘЛЕУМЕТТІК-ДЕМОГРАФИЯЛЫҚ ДЕТЕРМИНАНТТАРЫ МЕН ҚАУІП ФАКТОРЛАРЫН ТАЛДАУ

Авторлар

DOI:

https://doi.org/10.34689/gq85dp28

Кілт сөздер:

туберкулез, эпидемиология, қауіп факторлары, дәрілік тұрақтылық, Қазақстан Республикасы

Аңдатпа

Кіріспе: Туберкулез (ТБ) — жаһандық денсаулық сақтау саласындағы өзекті мәселелердің бірі болып қала береді. 2022 жылының өзінде 7 миллионнан астам жаңа жағдай тіркеліп, бұл көрсеткіш пандемия салдарынан болған үзілістердің әсерін көрсетеді. Әлемдік деңгейде оң нәтижелерге қол жеткізілгенімен, дәріге төзімді формалар мен АИТВ және қант диабетімен қатар жүретін инфекциялар туберкулезге қарсы күресті қиындатуда. Қазақстанда туберкулездің аурушаңдығы мен өлім-жітімі айтарлықтай төмендегенімен, мультирезистентті формалар мен өңірлік айырмашылықтар сақталуда. Бұрынғы Шығыс Қазақстан облысының негізінде құрылған Абай өңірінде туберкулез бойынша әркелкі үрдістер байқалуда, бұл қосымша талдауды қажет етеді. Мақсат: 2014–2022 жылдар аралығындағы Абай облысындағы туберкулездің эпидемиологиялық жағдайын бағалау, сондай-ақ негізгі әлеуметтік-демографиялық көрсеткіштер мен тәуекел факторларын анықтау болып табылады. Материалдар мен әдістер: Зерттеу ретроспективті эпидемиологиялық сипатта жүргізіліп, 2014–2022 жылдар аралығындағы Қазақстан Республикасының Ұлттық туберкулез регистріндегі (НРБТ ҚР) № TB-03/у нысаны негізінде жүзеге асырылды. Бұл регистр жаңадан анықталған және қайталама ТБ жағдайлары туралы демографиялық, клиникалық, зертханалық және дәріге сезімталдық деректерін қамтиды. Деректер өңделер алдында анонимдендіріліп, стандартталып және кодталды. Зерттеуге тек толық толтырылған жазбалар енгізілді, ал маңызды өрістері жоқ жазбалар алынып тасталды. Статистикалық талдау аурушаңдық көрсеткіштерін есептеуді, сипаттамалық статистиканы және салыстырмалы сынақтарды қамтыды (р < 0.05). Нәтижелер: 2014–2022 жылдар аралығында Абай облысында барлығы 3 555 туберкулез жағдайы тіркелді, бұл кезең ішінде анық төмендеу үрдісі байқалды: 2014 жылы 752 жағдай (21.2%) тіркелсе, 2022 жылы бұл көрсеткіш 234-ке (6.6%) дейін азайды. Науқастардың басым бөлігі ер адамдар (61.7%) болған, ал аурудың 85%-ы өкпелік формада тіркелген, олардың ішінде инфильтративті түрлері жиі кездескен. Екі науқастың бірі жұмыссыз болған (48.4%), ал тұрғындардың үштен екісі қалалық жерде өмір сүрген. Жағдайлардың 84.8%-ында нақты тәуекел факторлары анықталмағанымен, кейбір науқастарда алкогольге тәуелділік, қант диабеті, бас бостандығынан айырылу және АИТВ-инфекциясы кездескен. Дәріге төзімді ТБ 29.3% науқастарда анықталды, ал жалпы ем нәтижесі (жазылу немесе емді аяқтау) 75%-дан жоғары болды. Қорытынды: Туберкулезбен күресте қол жеткізілген жетістіктерді сақтау және одан әрі ілгерілету үшін, ТБ қызметтерін жалпы денсаулық сақтау және әлеуметтік қолдау жүйелеріне біріктіру, жоғары тәуекел тобындағы тұлғаларға бағытталған көмектікүшейту және емдеу тізбегінің барлық кезеңдерінде үздіксіздікті қамтамасыз ету маңызды.

Автор өмірбаяндары

  • Асылхан Адилжанов

    Director of Regional HIV Prevention Center, State Municipal Enterprise under the Health Department of the Abai Region, phone: 8 707 721 06 85, e-mail: han_21.06.85@mail.ru, Semey, Republic of Kazakhstan;

  • Лаура Касым

    PhD, Associate Professor Department of General practice with a course of evidence-based medicine, NJSC "Astana Medical University", phone: 8 777 735 10 62, е-mail: laura.kassym@gmail.com, https://orcid.org/0000-0003-4448-6455, Astana, Republic of Kazakhstan.

  • Тимур Шамшудинов

    PhD, «Medical and diagnostic Center of otorhinolaryngology» PRO-ЛОР, phone: 8 701 204 10 70, e-mail: dr.shamshudinov@mail.ru, https://orcid.org/0000-0001-5015-871X, Almaty, Republic of Kazakhstan;

  • Эльвира Айтенова

    Assistant Department of General practice with a course of evidence-based medicine, NJSC "Astana Medical University", phone: 8 775 313 08 05, e-mail: aitenova.e@amu.kz

  • Наталья Землянская

    Master of Medicine, Assistant Department of General practice with a course of evidence-based medicine, NJSC "Astana Medical University", phone: 8 705 500 02 72, e-mail: zemlyanskaya.n@amu.kz, https://orcid.org/0000-0003-1968-3246, Astana, Republic of Kazakhstan

  • Динара Муканова

    Candidate of Medical Sciences, Associate Professor Department of simulation and educational technologies, NJSC "Semey Medical University", phone: 8 701 491 98 29, e-mail: mukanova.dinara@smu.edu.kz, https://orcid.org/0000-0001-5186-2346, Semey, Republic of Kazakhstan;

  • Найля Уразалина

    Candidate of Medical Sciences, Associate Professor of the Department of physiological disciplines named after honored scientist of the republic of Kazakhstan, professor T.A. Nazarova, phone: 8 777 907 55 89, е-mail: hakim_15@mail.ru, https://orcid.org/0000-0003-0200-1763, Semey, Kazakhstan;

  • Жанара Ибраева

    PhD, Senior teacher, Department of Epidemiology and Biostatistics, NJSC "Semey Medical University", phone: 8 708 745 60 17, https://orcid.org/0000-0001-7298-7869, e-mail: zhanara.ibrayeva@smu.edu.kz, Semey, Republic of Kazakhstan;

  • Максат Адильгожин

    Candidate of Medical Sciences, Regional Center of Phthisiopulmonology, State Municipal Enterprise under the Right of Economic Management, phone: 8 708 260 42 31, е-mail: Adilgozhin@mail.ru, Semey, Republic of Kazakhstan;

  • Асия Кусаинова

    PhD, Acting Associate Professor Department of General practice with a course of evidence-based medicine, NJSC "Astana Medical University", phone: 8 707 498 73 48, e-mail: kuzilas@mail.ru, https://orcid.org/0000 0002-5738-0804, Astana, Republic of Kazakhstan;

Әдебиеттер тізімі

Adilzhanov A.B., Adilgozhin M.S., Ibrayeva Zh.B., Urazalina N.M., Mukanova D.A., Zemlyanskaya N.S., Aitenova E.R., Shamshudinov T.M., Kassym L.T., Kussainova A.A. Analysis of socio-demographic determinants and risk factors of tuberculosis in the Abai region during the period 2014–2022 // Nauka i Zdravookhranenie [Science & Healthcare]. 2025. Vol.27 (3), pp. 88-97. doi 10.34689/SH.2025.27.3.010

Адилжанов А.Б., Адильгожин М.С., Ибраева Ж.Б., Уразалина Н.М., Муканова Д.А., Землянская Н.С., Айтенова Э.Р., Шамшудинов Т.М., Касым Л.Т., Кусаинова А.А. Анализ социально-демографических детерминант и факторов риска туберкулёза в области Абай за 2014–2022 годы // Наука и Здравоохранение. 2025. Т.27 (3), С. 88-97. doi: 10.34689/SH.2025.27.3.010

Адилжанов А.Б., Адильгожин М.С., Ибраева Ж.Б., Уразалина Н.М., Муканова Д.А., Землянская Н.С., Айтенова Э.Р., Шамшудинов Т.М., Касым Л.Т., Кусаинова А.А. 2014–2022 жылдар аралығындағы Абай облысындағы туберкулёздің әлеуметтік-демографиялық детерминанттары мен қауіп факторларын талдау // Ғылым және Денсаулық. 2025. Т.27 (3), Б. 88-97. doi: 10.34689/SH.2025.27.3.010

Жүктеулер

Жарияланды

2025-11-04

Журналдың саны

Нөмір 27 № 3 (2025): Шығарылым 3

Бөлім

Статьи

Категориялар

Лицензия

Авторлық құқық (c) 2025 Рецензируемый медицинский научно-практический журнал «Наука и здравоохранение»

Creative Commons лицензиясы

Бұл жұмыс Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 Дүние жүзінде.

Дәйексөзді қалай келтіруге болады

2014–2022 ЖЫЛДАР АРАЛЫҒЫНДАҒЫ АБАЙ ОБЛЫСЫНДАҒЫ ТУБЕРКУЛЁЗДІҢ ӘЛЕУМЕТТІК-ДЕМОГРАФИЯЛЫҚ ДЕТЕРМИНАНТТАРЫ МЕН ҚАУІП ФАКТОРЛАРЫН ТАЛДАУ. (2025). Рецензируемый медицинский научно-практический журнал «Наука и здравоохранение», 27(3), 88-97. https://doi.org/10.34689/gq85dp28

Осы автордың (немесе авторлардың) ең көп оқылатын мақалалары

1 2 > >> 

Ұқсас мақалалар

1-10 тен 261

Бұл мақала үшін Кеңейтілген нұсқалар бойынша ұқсас мақалаларды іздеу.