SEMEY MEDICAL UNIVERSITY

(Nauka i Zdravookhranenie)

Рецензияланатын медициналық ғылыми-практикалық журнал

Ғылым және денсаулық сақтау

Кеңейтілген іздеу

СЕМЕЙ ӨҢІРІНДЕГІ РАДИАЦИЯЛЫҚ ӘСЕР: ҰРПАҚАРАЛЫҚ ҚАУІПТЕР ЖӘНЕ ДОЗИМЕТРИЯЛЫҚ ТӘСІЛДЕР

Авторлар

DOI:

https://doi.org/10.34689/a9m5h962

Кілт сөздер:

Семей ядролық сынақ полигоны, радиация әсері, биодозиметрия, ұрпақаралық әсерлер, денсаулыққа қауіп, радиациялық мутациялар

Аңдатпа

Кіріспе: Семей ядролық сынақ полигоны (СЯСП) — Кеңес дәуірінде Қазақстан аумағында орналасқан ядролық сынақтардың ауқымды аймағы болып, қоршаған ортаның ұзақ мерзімді ластануына және халықтың денсаулығына әсер ету қаупіне алып келді. Зерттеудің мақсаты: зардап шеккен аймақтардағы радиациялық дозиметрия және денсаулыққа әсері жөніндегі ғылыми зерттеулерді талдайды. Іздеу стратегиясы: Қатысты әдебиеттер PubMed, Scopus және Web of Science дерекқорларында ізделді. Іздеу 2025 жылдың қаңтарына дейін жарияланған еңбектерді қамтыды. Қолданылған негізгі сөздер: «Семей ядролық сынақ полигоны», «радиация әсері», «биодозиметрия», «ұрпаққа берілетін әсерлер», «радиациямен шақырылған мутациялар». Іздеу барысында жарияланған уақыты мен тілі бойынша шектеу қолданылған жоқ. Барлығы 74 мақала табылып, қайталанатындары алынып тасталған соң 70 мақала тақырыбы мен аңдатпасы бойынша сарапталды. Толық мәтінді шолу нәтижесінде 45 мақала қаралып, 39 мақала осы шолуға енгізілді. Нәтижелер: Мақалада радиациялық әсерді бағалауға арналған негізгі биодозиметриялық әдістер — электрондық парамагниттік резонанс (ЭПР), флуоресцентті in situ гибридизациясы (FISH), және гликофорин A (GPA) сынақтары талданады. Зерттеулер мутация жиілігінің жоғарылауы, ықтимал ұрпақаралық әсерлер және онкологиялық аурулар қаупінің артқанын көрсетеді. Ондаған жылдарға созылған зерттеулерге қарамастан, радиацияның ұзақ мерзімді генетикалық және эпигенетикалық әсерлері туралы сұрақтар ашық күйінде қалып отыр. Қорытынды: Бұл шолу радиацияның болашақ ұрпаққа әсерін нақтылау және радиациялық қауіпсіздік стратегияларын жетілдіру үшін заманауи молекулалық әдістермен қосымша зерттеулер жүргізудің өзектілігін көрсетеді.

Автор өмірбаяндары

  • Алтай Дюсупов

    Chairman of the Board-Rector, Semey Medical University, Semey, Kazakhstan 103 Abay Street, Semey 071400, Kazakhstan, Tel: +77222522251, E-mail: altay.dyusupov@smu.edu.kz

  • Раушан Досмагамбетова

    Doctor of Medical Sciences, Professor, Advisor on Science to the Director of the Research Institute of Health Resort Management and Medical Rehabilitation, Astana, Republic of Kazakhstan; e-mail: dosmagambetovaraushan@gmail.com;

  • Асет Изденов

    Department of Medical Education, Ministry of Healthcare of the Republic of Kazakhstan, Astana, Kazakhstan, Mangilik El 8 Ave., House of Ministries, 5nd entrance, 010000, Astana city, Republic of Kazakhstan ; Clerical Office, 8 (7172) 74-31-71, 74-36-95, E-mail: Asetizdenov@mail.ru

  • Гульшара Абдильдинова

    Gulshara Abdildinova, Hospital of the Medical Center of the Presidential Administration of the Republic of Kazakhstan, Astana, Kazakhstan, E-mail: Info@oospm.kz

  • Саулеш Апбасова

    Department of Pathological Anatomy and Forensic Medicine, Semey Medical University 103 Abay Street, Semey 071400, Kazakhstan, Tel: +77079196975, E-mail: apbasova65@mail.ru

  • Галия Алибаева

    Semey Hospital of Emergency Medical Care, Semey, Kazakhstan; 140A Michurina Street, Semey 071400, Kazakhstan, Tel: +7 (7222) 77 73 38, E-mail: galiya.5@mail.ru

  • Токжан Ахмадиева

    Semey Medical University, Semey, Kazakhstan, 103 Abay Street, Semey 071400, Kazakhstan, Tel: +77222522251, E-mail: tokzhan.akhmadiyeva@smu.edu.kz

  • Рауан Кисина

    Semey Medical University, Semey, Kazakhstan, 103 Abay Street, Semey 071400, Kazakhstan, Tel: +77222522251, E-mail: rauan.kisina@smu.edu.kz

  • Мурат Лепесбаев

    Forensic Examination Center of the Abai Region, Semey, Kazakhstan; 3 Sechenov Street, +7 (7222) 42‒23‒68, Semey 071400, Kazakhstan, Tel: +77222522251, E-mail: king87ml@gmail.com

  • Динара Муканова

    Semey Medical University, Semey, Kazakhstan; 103 Abay Street, Semey 071400, Kazakhstan, Tel: +77222522251, E-mail: dinara.mukanova@smu.edu.kz

  • Жанаргуль Смаилова

    Semey Medical University, Semey, Kazakhstan, 103 Abay Street, Semey 071400, Kazakhstan, Tel: +77222522251, E-mail: zhanargul.smailova@smu.edu.kz

  • Андрей Орехов

    Department of Therapy, Semey Medical University, Semey, Kazakhstan, 103 Abay Street, Semey 071400, Kazakhstan, Tel: +77222522251, E-mail: andrey.orekhov@smu.edu.kz

  • Людмила Пивина

    Department of Emergency Medicine, Semey Medical University, Semey, Kazakhstan 103 Abay Street, Semey 071400, Kazakhstan, Tel: +77222522251, E-mail: lyudmila.pivina@smu.edu.kz

  • Мадина Абенова

    Epidemiology and biostatistics department, Semey Medical University, Semey, Kazakhstan, 103 Abay Street, Semey 071400, Kazakhstan, Tel: +77222522251, E-mail: madina.abenova@smu.edu.kz

  • Меруерт Масабаева

    Semey Medical University, Semey, Kazakhstan, 103 Abay Street, Semey 071400, Kazakhstan, Tel: +77222522251, E-mail: meruyert.massabayeva@smu.edu.kz

  • Асель Байбусинова

    Epidemiology and biostatistics department, Semey Medical University, Semey, Kazakhstan, 103 Abay Street, Semey 071400, Kazakhstan, Tel: +77222522251, E-mail: assel.baibussinova@smu.edu.kz

  • Найля Чайжунусова

    Department of Public Health, Semey Medical University 103 Abay Street, Semey 071400, Kazakhstan, Tel: +77771450100, E-mail: n.nailya@mail.ru

  • Дария Шабдарбаева

    Doctor of Medical Sciences, Professor, Vice Rector for Science and Strategic Development", Semey Medical University", Semey, Kazakhstan, phone 8 707 365 82 71, e-mail: dariya_kz@bk.ru

Әдебиеттер тізімі

Dyussupov A., Chaizhunussova N., Baibussinova A., Massabayeva M., Abenova M., Pivina L., Orekhov A., Smailova Zh., Mukanova D., Lepesbayev M., Kissina R., Akhmadiyeva T., Alibayeva G., Apbassova S., Abdildinova G., Izdenov A., Dosmagambetova R., Shabdarbayeva D. Radiation Exposure in the Semipalatinsk Region: Transgenerational Risks and Dosimetry Approaches // Nauka i Zdravookhranenie [Science & Healthcare]. 2025. Vol.27 (3), pp. 165-174. doi 10.34689/SH.2025.27.3.019

Дюсупов А., Чайжунусова Н., Байбусинова А., Масабаева М., Абенова М., Пивина Л., Орехов А., Смаилова Ж., Муканова Д., Лепесбаев М., Кисина Р., Ахмадиева Т., Алибаева Г., Апбасова С., Абдильдинова Г., Изденов А., Досмагамбетова Р., Шабдарбаева Д. Радиационное воздействие в Семипалатинском регионе: трансгенерационные риски и дозиметрические подходы // Наука и Здравоохранение. 2025. Т.27 (3), С. 165-174. doi: 10.34689/SH.2025.27.3.019

Дюсупов А., Чайжунусова Н., Байбусинова А., Масабаева М., Абенова М., Пивина Л., Орехов А., Смаилова Ж., Муканова Д., Лепесбаев М., Кисина Р., Ахмадиева Т., Алибаева Г., Апбасова С., Абдильдинова Г., Изденов А., Досмагамбетова Р., Шабдарбаева Д. Семей өңіріндегі радиациялық әсер: ұрпақаралық қауіптер және дозиметриялық тәсілдер // Ғылым және Денсаулық. 2025. Т.27 (3), Б. 165-174. doi: 10.34689/SH.2025.27.3.019

Жүктеулер

Жарияланды

2025-11-04

Журналдың саны

Нөмір 27 № 3 (2025): Шығарылым 3

Бөлім

Статьи

Категориялар

Лицензия

Авторлық құқық (c) 2025 Рецензируемый медицинский научно-практический журнал «Наука и здравоохранение»

Creative Commons лицензиясы

Бұл жұмыс Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 Дүние жүзінде.

Дәйексөзді қалай келтіруге болады

СЕМЕЙ ӨҢІРІНДЕГІ РАДИАЦИЯЛЫҚ ӘСЕР: ҰРПАҚАРАЛЫҚ ҚАУІПТЕР ЖӘНЕ ДОЗИМЕТРИЯЛЫҚ ТӘСІЛДЕР. (2025). Рецензируемый медицинский научно-практический журнал «Наука и здравоохранение», 27(3), 165-174. https://doi.org/10.34689/a9m5h962

Осы автордың (немесе авторлардың) ең көп оқылатын мақалалары

1 2 3 4 5 > >> 

Ұқсас мақалалар

1-10 тен 202

Бұл мақала үшін Кеңейтілген нұсқалар бойынша ұқсас мақалаларды іздеу.