SEMEY MEDICAL UNIVERSITY

(Nauka i Zdravookhranenie)

Рецензияланатын медициналық ғылыми-практикалық журнал

Ғылым және денсаулық сақтау

Кеңейтілген іздеу

COVID-19 ПАНДЕМИЯСЫ КЕЗІНДЕ ЖӘНЕ ОДАН КЕЙІН АБАЙ ОБЛЫСЫНДА ҚАТЕРЛІ ІСІК АНЫҚТАЛУЫ МЕН ӨЛІМ-ЖІТІМІНІҢ ДИНАМИКАСЫ

Авторлар

DOI:

https://doi.org/10.34689/sqmyaw54

Кілт сөздер:

қатерлі ісіктер, онкологиялық көрсеткіштерді бақылау, онкологиялық қызмет, COVID-19

Аңдатпа

Кіріспе. Қатерлі ісіктер әлем бойынша өлім-жітімнің негізгі себептерінің бірі болып қала береді, ал аурудың болжамына ерте диагностика маңызды әсер етеді. COVID-19 пандемиясы онкологиялық қызметтердің жұмыс істеу жүйесін бұзып, қатерлі ісіктерді ерте анықтау деңгейінің төмендеуіне және аурудың кеш сатыларында анықталу жиілігінің артуына алып келді. Тарихи экологиялық жүктемесі бар өңірлер, соның ішінде Қазақстанның Абай облысы, бұл тұрғыда ерекше осалдық танытты. Орталық Азияда өңірлік деректердің шектеулі болуын ескере отырып, осы зерттеу COVID-19 пандемиясының әсерінен 2020–2024 жылдар аралығында Абай облысындағы қатерлі ісік құрылымы, анықталу көрсеткіштері және өлім-жітімінің өзгерістерін бағалауға бағытталған. Материалдар мен Әдістер. Абай облысында 2020–2024 жылдар аралығындағы онкологиялық деректерді талдау қатерлі ісік аурушаңдығының, анықталу сатыларының және өлім-жітім көрсеткіштерінің ресми статистика негізінде бағалануын қамтыды. Деректер long table форматында құрылып, Python бағдарламалау тілі (pandas, matplotlib, scipy.stats кітапханалары) арқылы өңделді. Көрсеткіштердің жылдар бойынша динамикасы, пандемияға дейінгі және пандемиядан кейінгі кезеңдердегі айырмашылықтар, сондай-ақ қатерлі ісіктің ерте және кеш сатыларда анықталу үлесі зерттелді. Айырмашылықтарды бағалау үшін Стьюденттің t-критерийі қолданылды, маңыздылық деңгейі p < 0,05 ретінде белгіленді. Нәтижелер. COVID-19 пандемиясы Абай облысында қатерлі ісік аурушаңдығының өсуіне және өлім-жітімнің біршама артуына алып келді. Ерте анықтау көрсеткіштерінің жақсарғаны байқалды, бұл скринингтік бағдарламалардың ішінара қалпына келуін көрсетеді. Алынған нәтижелер дағдарыс жағдайларында тұрақтылықты қамтамасыз ету үшін онкологиялық қызметті нығайтудың маңыздылығын айқындайды. Қорытынды. COVID-19 пандемиясы Абай облысында қатерлі ісік аурушаңдығының өсуіне және өлім-жітімнің шамалы артуына себеп болды. Ерте анықтау көрсеткіштерінің жақсарғаны байқалды, бұл скринингтік бағдарламалардың ішінара қалпына келгенін көрсетеді. Зерттеу нәтижелері дағдарыс жағдайларында тұрақтылықты қамтамасыз ету үшін онкологиялық қызметті күшейту қажеттілігін айқындайды.

Автор өмірбаяндары

  • Саят Танатаров

    Director of the Center for Nuclear Medicine and Oncology, Semey, Republic of Kazakhstan», e-mail: Sayat68@mail.ru, https://orcid.org/0000-0001-8958-8768

  • Лаура Зейнелова

    Head of the Department for Organizational and Methodological Work «Center for Nuclear Medicine and Oncology,» Semey, Republic of Kazakhstan, e-mail: Laura76_77@mail.ru

  • Баян Бекетова

    Deputy Director for Clinical and Diagnostic Services «Center for Nuclear Medicine and Oncology,» Semey, Republic of Kazakhstan, e-mail: b_beketova@mail.ru https://orcid.org/0000-0001-8612-3711

  • Нұрлан Шаймарданов

    Head of the Department of Infectious Diseases, Dermatovenereology and Immunology, Semey Medical University, e-mail: nurlan.shaimardanov@smu.edu.kz, https://orcid.org/0000-0001-8720-2040

  • Бакытбек Апсаликов

    Head of the Department of Clinical Oncology and Nuclear Medicine named after D. R. Mussinov, Semey Medical University, NCJSC, Semey, Republic of Kazakhstan Address: the Republic of Kazakhstan, 071400, Semey city, 103 Abay Kunanbayev str. E-mail: bakytbek.apsalikov@smu.edu.kz Phone: +7 705 225 25 24

Әдебиеттер тізімі

Tanatarov S., Zeynellova L., Beketova B., Shaimardanov N., Apsalikov B. Trends in cancer detection and mortality in the Аbay region during and after the COVID-19 pandemic // Nauka i Zdravookhranenie [Science & Healthcare]. 2025. Vol.27 (4), pp. 138-143. doi 10.34689/SH.2025.27.4.018

Танатаров С., Зейнелова Л., Бекетова Б., Шаймарданов Н., Апсаликов Б. Тенденции выявляемости и смертности от злокачественных новообразований в области Абай в период пандемии COVID-19 и после неё // Наука и Здравоохранение. 2025. Vol.27 (4), С.138-143. doi 10.34689/SH.2025.27.4.018

Танатаров С., Зейнелова Л., Бекетова Б., Шаймарданов Н., Апсаликов Б. COVID-19 пандемиясы кезінде және одан кейін абай облысында қатерлі ісік анықталуы мен өлім-жітімінің динамикасы // Ғылым және Денсаулық сақтау. 2025. Vol.27 (4), Б. 138-143. doi 10.34689/SH.2025.27.4.018

Жүктеулер

Жарияланды

2025-11-03

Журналдың саны

Нөмір 27 № 4 (2025): Шығарылым 4

Бөлім

Статьи

Категориялар

Лицензия

Авторлық құқық (c) 2025 Рецензируемый медицинский научно-практический журнал «Наука и здравоохранение»

Creative Commons лицензиясы

Бұл жұмыс Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 Дүние жүзінде.

Дәйексөзді қалай келтіруге болады

COVID-19 ПАНДЕМИЯСЫ КЕЗІНДЕ ЖӘНЕ ОДАН КЕЙІН АБАЙ ОБЛЫСЫНДА ҚАТЕРЛІ ІСІК АНЫҚТАЛУЫ МЕН ӨЛІМ-ЖІТІМІНІҢ ДИНАМИКАСЫ. (2025). Рецензируемый медицинский научно-практический журнал «Наука и здравоохранение», 27(4), 138-143. https://doi.org/10.34689/sqmyaw54

Осы автордың (немесе авторлардың) ең көп оқылатын мақалалары

Ұқсас мақалалар

1-10 тен 148

Бұл мақала үшін Кеңейтілген нұсқалар бойынша ұқсас мақалаларды іздеу.